Dla wielu osób posiadanie zwierzęcia to czysta przyjemność. Zwierzak jest traktowany jak członek rodziny, ma zapewnioną opiekę, dach nad głową i pełną miskę. W odpowiednich warunkach jest w stanie przeżyć wiele lat wśród troskliwych opiekunów. Jednak pomimo rosnącej wrażliwości na krzywdę zwierząt, jest jeszcze wiele osób, które nie traktują ich z należytą empatią, a związane z nimi obowiązki stają się nierzadko problemem i przeszkadzają w życiu codziennym. Zdarza się, że zwierzę nie zachowuje się w sposób przez opiekuna oczekiwany lub wymaga sporej uwagi i jeszcze większych wydatków. W okresie wakacji konieczność opieki nad zwierzęciem ogranicza możliwość wyjazdu i w tym właśnie czasie dochodzi do największej liczby porzuceń zwierząt. Większość osób nie ma jednak świadomości, że porzucając zwierzę na drodze lub w lesie, naraża się na odpowiedzialność karną i związane z nią konsekwencje.
W 1997 r. do polskiego porządku prawnego weszła ustawa o ochronie zwierząt, która obowiązuje do dzisiaj. Już art. 1 ust. 1 ustawy wskazuje, że zwierzę nie jest rzeczą i należy mu się szacunek:
„Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.”
Są jeszcze osoby, które kierują się błędnym założeniem, że zwierzę jest rzeczą, ponieważ ta sama ustawa, w art. 1 ust. 2 wskazuje, że w sprawach nieuregulowanych przepisami tejże ustawy do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy, które to umiejscowione są w kodeksie cywilnym. Kodeks cywilny przewiduje możliwość porzucenia rzeczy w art. 180, który stanowi, że właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci. Przepis ten nie może być jednak zastosowany wprost, jeżeli porzucenie dotyczy zwierzęcia. Kwestia ta została bezpośrednio uregulowana w ustawie o ochronie zwierząt, a porzucenie zwierzęcia traktowane jest jako znęcanie się nad nim. Ustawa wyraźnie zakazuje znęcania się nad zwierzętami, a art. 6 ust. 2 pkt 11 odnosi się wprost do ich porzucenia:
„Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności: porzucenie zwierzęcia, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje”.
W świetle prawa, porzucenie zwierzęcia lub usiłowanie jego porzucenia, jest przestępstwem, za które ponosi się surową karę, o czym stanowi art. 35 ustawy o ochronie zwierząt:
„Kto porzuca zwierzę, podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat lub od 3 miesięcy do 5 lat, jeśli przestępstwo popełnione zostało ze szczególnym okrucieństwem.”
Niezależnie od motywów działania, osoba popełniająca powyższy czyn zabroniony zawsze będzie traktowana jako przestępca. Jeżeli sprawca dopuści się tego czynu ze szczególnym okrucieństwem, np. przywiąże psa w lesie do drzewa uniemożliwiając mu powrót, będzie musiał liczyć się z zaostrzeniem kary.
Wobec właściciela zwierzęcia, który został skazany za jego porzucenie, Sąd orzeka przepadek zwierzęcia, co zostało wskazane w art. 35 ust. 3. Przepadek jest środkiem karnym, który wiąże się z odebraniem zwierzęcia skazanemu. Wykonaniem orzeczenia sądu o zastosowaniu środka karnego w postaci przepadku zwierzęcia zajmuje się organizacja społeczna, której celem statutowym jest ochrona zwierząt.
Odbiór zwierzęcia skazanemu właścicielowi może odbyć się w obecności Policji.
Sąd może ponadto zastosować wobec osoby skazanej za porzucenie zwierzęcia środek karny w postaci zakazu posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt, o czym stanowi art. 35 ust. 3a ustawy o ochronie zwierząt. Sąd ma w takiej sytuacji możliwość zadecydowania o tym, czy nałożyć na właściciela zakaz, czy odstąpić od nałożenia tego środka karnego, jednak decyzyjność ta zostaje wyłączona, gdy do porzucenia doszło ze szczególnym okrucieństwem – wtedy zakaz ten stosowany jest obligatoryjnie.
Porzucenie zwierzęcia wiąże się również z dolegliwą karą pieniężną. Ustawa o ochronie zwierząt przewiduje w art. 35 ust. 5 obowiązek nałożenia na osobę skazaną nawiązki w wysokości od 1000 zł do 100 000 zł, która ma trafić na wskazany przez Sąd cel związany z ochroną zwierząt.
Porzucone zwierzę narażone jest na wiele niebezpieczeństw, które mogą zagrozić jego życiu. Każdy kto zdecyduje się dać dom zwierzęciu, bierze na siebie odpowiedzialność za jego bezpieczeństwo, zdrowie i życie. W dobie ogólnie dostępnych informacji o organizacjach działających na rzecz zwierząt, hotelach dla zwierząt i innych możliwościach pomocy, porzucenie zwierzęcia jawi się jako czyn okrutny i zasługujący na szczególne potępienie, dlatego przed podjęciem decyzji o przygarnięciu zwierzęcia, warto się również poważnie zastanowić, czy w razie czego mamy komu i gdzie zwierzę oddać pod opiekę.
Artykuł powstał w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie CIVIS SUM zadania publicznego pt.: „Prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i dwóch punktów nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz realizacja zadań z zakresu edukacji prawnej na terenie miasta Zielona Góra w 2024 r.” finansowanego ze środków przekazanych przez Miasto Zielona Góra. Artykuł jest wkładem własnym osobowym do ww. zadania.