Kodeks rodzinny i opiekuńczy normuje zasady dotyczące alimentów na dziecko.
Co do zasady rodzic zobowiązany jest do płacenia alimentów na rzecz dziecka, dopóki nie stanie się ono samodzielne, jednak wbrew powszechnej opinii, obowiązek płacenia alimentów nie wygasa samoistnie po uzyskaniu pełnoletności przez dziecko.
Istnieją pewne przesłanki, które upoważniają rodzica do dalszego wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, pomimo osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Art. 133 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego [KRiO] § 1 stanowi, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Dziecko po osiągnięciu pełnoletności powinno dokładać wszelkich starań, aby móc się utrzymać samodzielnie, albowiem celem alimentów nie jest utrzymywanie dorosłego dziecka, które nie stara się o usamodzielnienie. Reguła ta nie odnosi się jednak do dzieci studiujących, w szczególności w trybie dziennym, które to z uwagi na ilość zajęć w ramach studiów zazwyczaj nie mają możliwości powzięcia pracy i osiągniecia zarobków wystarczających na utrzymanie. Sytuacja ta zatem nadal uprawnia dziecko do żądania od rodzica zapłaty alimentów.
Inaczej na problem należy spojrzeć w przypadku dziecka studiującego zaocznie. Taki tryb studiów umożliwia podjęcie pracy. To, czy rodzic będzie zobowiązany do dalszego płacenia alimentów zależy od przychodu. które uzyskuje dziecko oraz kosztów samego nauczania.
Jeżeli pomimo podjętej pracy, przychód nie wystarcza na samodzielne utrzymanie, rodzic będzie zobowiązany do płacenia alimentów. Gdy dziecko studiujące zaocznie nie podejmie starań w celu znalezienia pracy, może być to podstawą do uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Trzeba jednak pamiętać, że ostateczny wynik zależy od okoliczności sprawy. Choroby psychiczne, niepełnosprawność dziecka lub jego niezdolność do pracy sprawiają, że obowiązek alimentacyjny trwa nadal pomimo osiągnięcia przez nie dojrzałości – aż do czasu poprawy ich stanu
zdrowia. Choroby psychiczne mogą uniemożliwić podjęcie pracy i w konsekwencji samodzielne utrzymanie się dziecka. Podobna sytuacja jest w przypadku dziecka z niepełnosprawnością. Jeżeli dziecko jest trwale niepełnosprawne, czy też chore w takim stopniu, że nie jest w stanie
funkcjonować samodzielnie, obowiązek świadczenia alimentów może być utrzymany nawet dożywotnio.
Dziecko po ukończeniu 18 roku życia może wystąpić z pozwem o zasądzenie alimentów od rodzica. Jednakże to, czy alimenty zostaną mu przyznane oraz ile wyniesie kwota alimentów, zależy od stanu faktycznego sprawy. Aspektem decydującym w tym temacie jest to, czy pełnoletni jest się w stanie utrzymać samodzielnie, a jeśli nie, to czy zaistniała sytuacja ma miejsce z jego winy. Sąd rozpatrując pozew o alimenty weźmie pod uwagę m.in. dochody oraz majątek rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów, stan zdrowia dziecka oraz stan zdrowia rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów.
Rodzic zobowiązany do płacenia alimentów wobec dorosłego dziecka może jednak uchylić się od tego świadczenia. Stosownie do art. 133 § 3 KRiO Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym
dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Także w sytuacji, gdy wykonanie świadczenia alimentacyjnego na rzecz pełnoletniego dziecka pociągnęłoby za sobą skutki w postaci popadnięcia przez rodzica
w niedostatek, tj. nie byłby on w stanie zapewnić sobie podstawowych potrzeb życiowych, wtedy zobowiązany może żądać uchylenia wobec siebie powyższego obowiązku.
Zwolnienie się z obowiązku alimentacyjnego jest również zasadne w sytuacji, gdy dziecko celowo nie podejmuje kroków ku usamodzielnieniu się – nie kontynuuje nauki czy też uchyla się od podjęcia pracy zarobkowej. Istotną kwestią jest tutaj stan zdrowia dziecka. Jeżeli dziecko
nie zmaga się z trwałymi problemami zdrowotnymi, które uniemożliwiają samodzielne funkcjonowanie, nie ma przeszkód, aby rodzic uchylił się od alimentów.
Zobowiązany do alimentów rodzic, celem zwolnienia się od tego obowiązku, może również powołać się na zasady współżycia społecznego na zasadzie art. 1441 KRiO, który stanowi, że zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego,
jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka. Zasady współżycia społecznego należy tu rozumieć jako ogół zasad moralnych i etycznych, na które można powołać się w szczególnych okolicznościach. Taką okolicznością jest sytuacja, gdy np. dziecko zachowuje się wobec rodzica w sposób rażąco niewdzięczny, naruszając dobra osobiste rodzica czy zachowując się wobec niego karygodnie, np. stosuje przemoc, pomawia, naraża na poważne problemy finansowe.
Aby znieść obowiązek płacenia alimentów na rzecz pełnoletniego dziecka należy wystąpić do sądu z pozwem o uchylenie tego obowiązku.
Pozew należy złożyć w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka. Do pozwu należy dołączyć akt urodzenia dziecka oraz ostatni wyrok, który przesądził o obowiązku alimentacyjnym. Pozew należy opłacić, opłata równa się 1/20 sumy rocznych alimentów.
Osoby, które borykają się z problemami prawnymi, a nie są w stanie pokryć kosztów odpłatnej pomocy, mogą skorzystać z darmowej porady prawnej w punktach nieodpłatnych porad prawnych i obywatelskich w Zielonej Górze, budynek Urzędu Miasta przy ul. Dąbrowskiego 41.
Obowiązują zapisy na porady pod nr tel.: 68 456 48 34.
Artykuł powstał w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie CIVIS SUM zadania publicznego pt.: „Prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i dwóch punktów nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz realizacja zadań z zakresu edukacji prawnej na terenie miasta Zielona Góra w 2024 r.” finansowanego ze środków przekazanych przez Miasto Zielona Góra. Artykuł jest wkładem własnym osobowym do ww. zadania.