W polskim systemie prawnym zawieranie umów cywilnoprawnych przez osoby niepełnoletnie jest uregulowane w przepisach Kodeksu cywilnego. Zdolność do czynności prawnych, czyli zdolność do samodzielnego dokonywania czynności prawnych, jest istotnym elementem wskazującym, czy osoba niepełnoletnia może zawrzeć ważną umowę.
Zdolność do czynności prawnych
Kodeks cywilny rozróżnia trzy kategorie zdolności do czynności prawnych:
1. Brak zdolności do czynności prawnych – Osoby poniżej 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione nie mają zdolności do czynności prawnych. W ich imieniu czynności prawne dokonują przedstawiciele ustawowi.
2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych – Osoby w wieku od 13 do 18 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Mogą one zawierać samodzielnie tylko niektóre umowy, do reszty potrzebna będzie zgoda ich przedstawiciela ustawowego (np. rodzica lub opiekuna).
3. Pełna zdolność do czynności prawnych – Osoby pełnoletnie oraz osoby, które zawarły małżeństwo przed osiągnięciem pełnoletności, mają pełną zdolność do czynności prawnych. Mogą one samodzielnie zawierać wszelkiego rodzaju umowy.
Umowy zawierane przez osoby niepełnoletnie
1. Osoby poniżej 13 roku życia:
• Nie mają zdolności do czynności prawnych, co oznacza, że nie mogą samodzielnie zawierać umów.
Wyjątek stanowią drobne umowy dotyczące bieżących spraw życia codziennego, które mogą być zawierane bez zgody przedstawiciela ustawowego. Przykładem może być zakup drobnych artykułów w sklepie.
2. Osoby w wieku od 13 do 18 lat:
• Mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Mogą samodzielnie zawierać umowy dotyczące drobnych bieżących spraw życia codziennego. Przykładem może być zakup biletów do kina, ubrań czy innych codziennych przedmiotów.
• Dla ważności innych umów konieczna jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Bez takiej zgody umowa jest nieważna, chyba że przedstawiciel ustawowy później ją zatwierdzi. Jest to tzw. konwalidacja umowy, czyli proces umożliwiający nadanie ważności umowie pierwotnie nieważnej z powodu braku zgody przedstawiciela ustawowego. Co ciekawe, umowę może zatwierdzić sam niepełnoletni, po ukończeniu osiemnastego roku życia.
• Osoby te mogą również zarządzać swoim własnym zarobkiem oraz zawierać umowy dotyczące ich zatrudnienia, pod warunkiem, że nie narusza to przepisów o ochronie pracy młodocianych.
• Osoby te mają pełną zdolność do czynności prawnych w zakresie przedmiotów majątkowych, które zostały im oddane do swobodnego użytku przez przedstawicieli ustawowych. Oznacza to na przykład, że nastolatek może skutecznie sprzedać rower czy komputer podarowany mu i oddany do korzystania przez rodziców, albo swobodnie korzystać z kieszonkowego. Aby uzyskać taką zdolność, wspomniany nastolatek musi dostać ów przedmiot do swobodnego użytku od przedstawiciela ustawowego, tj. najczęściej rodzica, a nie od np. dziadka, wujka, a tym bardziej od osoby obcej. Przedmioty otrzymane od innych osób niż przedstawiciel ustawowy pozostają pod nadzorem tego przedstawiciela (rodzica). Dopiero ten opiekun (rodzic) może oddać przedmiot nastolatkowi do swobodnego korzystania.
Osoby, które borykają się z problemami prawnymi, a nie są w stanie pokryć kosztów odpłatnej pomocy, mogą skorzystać z darmowej porady w punktach nieodpłatnych porad prawnych i obywatelskich w Zielonej Górze – adres: budynek Urzędu Miasta przy ul. Dąbrowskiego 41. Obowiązują zapisy na porady pod nr tel.: 68/ 456 48 34.
Więcej informacji na www.edukacja-prawna.info.pl/zielona-gora
Artykuł powstał w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie CIVIS SUM zadania publicznego pt.: „Prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i dwóch punktów nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz realizacja zadań z zakresu edukacji prawnej na terenie miasta Zielona Góra w 2024 r.” finansowanego ze środków przekazanych przez Miasto Zielona Góra.