Wraz ze śmiercią spadkodawcy dokonuje się otwarcie spadku. Z tą chwilą spadkobierca wchodzi z mocy prawa w ogół praw i obowiązków należących do spadku, czyli nabywa spadek. Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Zachowanie ww. terminu jest bardzo ważne zarówno dla spadkobierców chcących przyjąć jak i tych którzy chcą odrzucić spadek. Spadek można przyjąć wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku wprost oznacza przyjęcie go bez żadnych ograniczeń, w tym również długów spadkowych, za które odpowiadać się będzie całym swoim majątkiem. Niekorzystną jest sytuacja, gdy długi spadkowe przewyższają wartość majątku, który dziedziczymy. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że po przejęciu spadku wraz z długami spadkowymi, odpowiadać za nie będziemy tylko majątkiem spadkowym, a nie naszym majątkiem osobistym. W takie sytuacji, nawet jeśli testator miał długi, o których nikt nie wiedział, to nie będzie konieczności ich spłacenia z własnego majątku.
Jak wynika ze wskazanego powyżej przepisu termin 6-miesięczny stosuje się również do możliwości odrzucenia spadku. W przypadku odrzucenia spadku spadkobierca będzie traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, a jego udział będzie podlegał dziedziczeniu w sposób ustawowy. Jeśli kolejni krewni chcą uniknąć długów spadkowych konieczne będzie odrzucenie spadku przez wszystkie kolejne osoby, mające prawo do dziedziczenia. W przypadku odrzucenia spadku przez osoby małoletnie niezbędne jest wcześniejsze uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.
Oświadczenie może być złożone przed notariuszem lub przed sądem w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, czy w toku postępowania o przyjęcie ustnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Oświadczenie powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;
- tytuł powołania do spadku – czyli, czy jest testament, czy dziedziczenie następuje na podstawie ustawy;
- treść złożonego oświadczenia;
- dane wszystkich spadkobierców ustawowych, informacje na temat wszystkich testamentów (również tych nieważnych) i miejsce ich przechowywania.
Należy także wskazać, że przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytułu. Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu. Poza ww. wypadkami spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić.
W przypadku, gdy oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
– uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem
– spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Spadkobierca, który z ww. powodów nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.