- osoby fizyczne
- osoby prawne, np. Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, np. gmina/miasto, stowarzyszenia rejestrowe, fundacje, parafie, diecezje i inne terytorialne jednostki organizacyjne kościoła, spółki z o.o., spółki akcyjne i inne.
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, np. wspólnota mieszkaniowa, osobowe spółki handlowe (spółka jawna, spółka partnerska) i inne.
-
w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
-
pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
-
pod wpływem groźby. Ważność testamentu bada sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.
Rodzaje testamentów
Testamenty zwykłe:
- własnoręczny (holograficzny) – w całości napisany pismem odręcznym, podpisany imieniem i nazwiskiem pod tekstem, opatrzony datą sporządzenia (brak daty nie powoduje nieważności jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów),
- notarialny – sporządzany przez notariusza i własnoręcznie podpisany przez spadkodawcę.
- allograficzny (osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić tego testamentu) – ustnie przekazany w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
Testamenty szczególne (tracą moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu):
- ustny – oświadczony w obecności trzech świadków. Tak forma testamentu możliwa jest tylko jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Następnie jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie; można również treść testamentu w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem;
- podróżny − podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić taki testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą tj. w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków, sporządza się protokół, który podpisują te osoby i który odczytuje się w ich obecności;
- wojskowy – regulowany przez rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej i Ministra Sprawiedliwości z 30.01.1965 r. w sprawie testamentów wojskowych. Taki testament mogą sporządzić jedynie żołnierze Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych i osoby im towarzyszące.
Ważne pojęcia
Z tematem testamentu łączy się wiele różnych pojęć i instytucji, które z uwagi na swoją obszerność wykraczają poza ramy tego artykułu. Niemniej warto wskazać na najbardziej popularne pojęcia takie jak zapis, polecenie, zachowek czy wydziedziczenie.
Zapis zwykły
Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. W odróżnieniu od powołania do dziedziczenia zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. „Wykonanie zapisu polega na spełnieniu przez obciążonego zapisem (spadkobiercę, lub jednego ze spadkobierców) określonego świadczenia na rzecz zapisobiercy i może nastąpić wskutek zawarcia umowy, np. umowy o przeniesienie własności, umowy przelewu, ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego (np. użytkowania). W sytuacji, gdy osoba, na rzecz której uczyniony został zapis nieruchomości, przyjęła go przez objecie w posiadanie przedmiotu zapisu, lecz odmawia zawarcia ze spadkobiercą obciążonym zapisem umowy w formie aktu notarialnego przenoszącej na nią własność nieruchomości, spadkobierca uprawniony jest do żądania w drodze powództwa, aby sąd stwierdził obowiązek zapisobiercy do złożenia oznaczonego oświadczenia woli”.
Zapis windykacyjny
Spadkodawca może rozporządzić w testamencie konkretnymi przedmiotami należącymi do spadku na rzecz konkretnych osób. Aby zapis windykacyjny był skuteczny testament musi być sporządzony w formie aktu notarialnego. Oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).
Polecenie
Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Polecenie może mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy. Testator może polecić wskazanej przez siebie osobie by dokonała pewnych czynności na rzecz testatora, osoby trzecie bądź w interesie społecznym (na przykład dziadek może polecić, by po jego śmierci wnuk zaopiekował się babcią.)
Zachowek
Wydziedziczenie
Wydziedziczenie oznacza pozbawienie prawa do zachowku. Spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, jeżeli dana osoba:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.
UWAGA! Osoba wydziedziczona jest traktowana tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. To oznacza, że uprawnione do zachowku staną się jej dzieci.