Zachowek jest jedną z instytucji prawa spadkowego. Został stworzony jako forma ochrony najbliższej rodziny zmarłego przed skutkami rozporządzenia przez niego swoim majątkiem z naruszeniem reguł dziedziczenia, określonych w Kodeksie cywilnym.
Przykład: Pan Stanisław był wdowcem, posiadał dwoje dorosłych dzieci. Zawsze faworyzował swoją córkę, praktycznie nie zauważając istnienia syna. Przed śmiercią postanowił przekazać córce w darowiźnie wszystkie swoje nieruchomości oraz oszczędności, nie pozostawiając nic dla drugiego dziecka. W takim przypadku, dzięki instytucji zachowku, syn będzie mógł ubiegać się od swojej siostry pewnej sumy pieniężnej, stanowiącej określoną część darowanego jej majątku ojca.
Należy zaznaczyć, że może jednak dojść również do sytuacji, w której stosunki w rodzinie będą układały się zupełnie inaczej, a wówczas instytucja zachowku działałaby w sposób krzywdzący jedną ze stron.
Przykład: Pan Stanisław był wdowcem, posiadał dwoje dorosłych dzieci. Jego syn od lat mieszka za granicą, utrzymuje z ojcem poprawne, ale dość sporadyczne kontakty. Natomiast córka była bardzo zżyta z ojcem. Gdy podupadł na zdrowiu, wprowadziła się do niego, opiekowała się nim, podawała mu leki. W związku z tym, ojciec postanowił przekazać jej w darowiźnie swoje mieszkanie. Nie chciał jednak, by po jego śmierci doszło do sytuacji, gdy córka musiałaby wypłacić bratu zachowek. Ojciec zaproponował synowi, by ten zawarł z nim umowę o zrzeczeniu się prawa do zachowku.
Z prawa do zachowku osoba uprawniona może zrezygnować jeszcze za życia spadkodawcy. W ten sposób osoba, która otrzymała darowiznę (w tym przypadku córka) uzyska pewność, że drugi z potencjalnych spadkobierców ojca (tu: syn) nie będzie zgłaszał wobec niej roszczeń o zapłatę sumy pieniężnej, odpowiadającej części darowanego lokalu. Z drugiej strony, spadkodawca (czyli ojciec) uzyska spokój ducha, że po jego śmierci nie dojdzie między rodzeństwem do kłótni o zachowek.
Umowa o zrzeczenie się prawa do zachowku – podobnie jak umowa o zrzeczenie się dziedziczenia – musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego (tzn. przed notariuszem w obecności obu jej stron, to jest spadkodawcy i potencjalnego spadkobiercy). Może ona obejmować tylko samego spadkobiercę, jak również dalszych zstępnych tego spadkobiercy. O tym, jaki będzie jej zakres, decydują obie strony w treści umowy – domyślnie obejmuje ona wszystkich zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki, itd.).
Umowa o zrzeczenie się prawa do zachowku może zostać odwołana, co przywróci wszystkim, objętym nią osobom, prawo do zachowku po zmarłym. Warunkiem jest, by odwołanie takie nastąpiło za życia spadkodawcy oraz spadkobiercy i zostało dokonane w formie aktu notarialnego (tzn. musi zostać zawarte przed notariuszem w obecności obu tych osób).
Osoby, które borykają się z problemami prawnymi, a nie są w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, mogą skorzystać z darmowej porady w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego na terenie powiatu nowosolskiego – w Nowej Soli, Nowym Miasteczku, Kożuchowie i Bytomiu Odrzańskim.
Więcej informacji oraz zapisy pod nr tel.: 790 227 119 – we wtorki, środy i czwartki w godz. 10.00-13.30 oraz na www.edukacja-prawna.info.pl/powiat-nowosolski
Artykuł powstał w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie CIVIS SUM zadania publicznego pt.: Prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i punktu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz realizacja zadań z zakresu edukacji prawnej w Powiecie Nowosolskim w 2024 r. finansowanego ze środków przekazanych przez Powiat Nowosolski. Artykuł jest wkładem własnym osobowym do ww. zadania.