Procesy sądowe nierzadko trwają latami. Pomimo obowiązywania zasady szybkości we wszystkich dziedzinach prawa, zdarza się, że postępowanie znacząco się przedłuża, a to odbija się zarówno na samopoczuciu stron, jak i ich portfelach. Ciągnące się latami postępowania są źródłem stresu, frustracji i braku poczucia sprawiedliwości biorących w nich udział stron. Jednakże, strony nie pozostają bez wpływu na czas trwania procesu, albowiem przysługuje im prawo do wniesienia skargi na przewlekłość postępowania sądowego.
Instytucja ta została przewidziana w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Ustawa ta reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu.
Ustawa definiuje przewlekłość postępowania jako naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, w sytuacji, gdy postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.
Skarga na przewlekłość postępowania przysługuje w szeregu postępowań: w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, w sprawach o wykroczenia, w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, w postępowaniu cywilnym i karnym, sądowo-administracyjnym, a także w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innych postępowaniach dotyczących wykonania orzeczenia sądowego.
Należy pamiętać, że przedmiotową skargę można złożyć wyłącznie w toku sprawy w sądzie, przed którym toczy się postępowanie. Co do zasady uprawnionymi do wniesienia skargi są strony, ale również interwenient uboczny i uczestnik postępowania – w postępowaniu cywilnym – oraz skarżący i uczestnik postępowania na prawach strony w postępowaniu sądowo-administracyjnym.
Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Aby sąd nadał skardze na przewlekłość postępowania sądowego bieg, powinny zostać spełnione odpowiednie warunki formalne. Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a także zawierać żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy. Konieczne jest również przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie. Skarga może również obejmować żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej z tytułu przewlekłości postępowania. Opłata od skargi wynosi 200 zł.
Sąd ma dwa miesiące na wydanie orzeczenia, licząc od daty złożenia skargi. Uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, doszło do przewlekłości postępowania. Na żądanie skarżącego lub z urzędu, sąd może zalecić sądowi rozpoznającemu sprawę, aby ten podjął odpowiednie czynności w wyznaczonym terminie celem przyśpieszenia postępowania. Ponadto przyznaje, po uprzednim wniosku skarżącego, sumę pieniężną z tytułu przewlekłości postępowania w granicach od 2000 zł do 20 000 zł. Wysokość wskazanej sumy nie może być niższa niż 500 zł za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, a sąd może ponadto przyznać kwotę powyżej 500 zł za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania.
Skarżący ma również prawo wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie, jednak musi minąć 12 miesięcy od wydania pierwszego orzeczenia o uwzględnieniu przez sąd pierwotnej skargi.
Co więcej, strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić od Skarbu Państwa naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości. Dochodzenie od Skarbu Państwa odszkodowania w odrębnym postepowaniu jest możliwe nawet wówczas, gdy strona nie złożyła skargi na przewlekłość postępowania.
Osoby, które borykają się z problemami prawnymi, a nie są w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, mogą skorzystać z darmowej porady w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego na terenie powiatu sulęcińskiego – w Sulęcinie i Krzeszycach. Więcej informacji oraz zapisy pod nr tel.: 509 256 700 w godzinach pracy starostwa powiatowego oraz na www.edukacja-prawna.info.pl/powiat-sulecinski
Artykuł powstał w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie CIVIS SUM zadania publicznego pt.: „Prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz realizacja zadań z zakresu edukacji prawnej w powiecie sulęcińskim w 2024 r.” finansowanego ze środków przekazanych przez Powiat Sulęciński.